Mediawijsheid 

Wat is mediawijsheid?

Mediawijsheid is het slim en veilig inzetten van alle beschikbare media, digitaal en analoog. Om de eigen kwaliteit van leven te vergroten en ervoor te zorgen dat je optimaal kunt deelnemen aan de wereld om je heen. Mediawijsheid omvat alles wat te maken heeft met nieuwe sociale media, nieuwe media, smartphones, tablets en internet. Mediawijsheid leert je hoe je hier mee moet omgaan.

“Mediawijsheid is de verzameling competenties die je nodig hebt om actief én bewust te kunnen deelnemen aan de mediasamenleving.” (Mediawijsheid.nl)

Mediadiamant

De kinderen van nu groeien op met allerlei soorten media; van voorleesboekjes, filmpjes tot online muziek en spelletjes. Media zijn leuk en een kind kan er veel van leren. Maar het heeft ook een keerzijde, er zijn risico’s. Het is belangrijk dat kinderen veilig met media kunnen omgaan.

Je wil een kind goed begeleiden maar weet niet altijd hoe. De MediaDiamant is een handige wegwijzer/hulpmiddel hiervoor. De MediaDiamant is voor kinderen van 0 tot 18 jaar om ze mediawijs te laten opgroeien.

De MediaDiamant is opgebouwd uit vijf kanten, deze vormen samen de belangrijkste onderdelen van mediaopvoeding vormen:

• Plezier – geniet van de mogelijkheden
• Veilig – voorkom risico’s
• Samen – begeleid een kind
• Inhoud – weet welke media geschikt zijn
• Balans – momenten met en zonder

Bij iedere kant geeft MediaDiamant praktische tips en informatie.

Plezier – geniet van de mogelijkheden

De media wordt veel gebruikt omdat het leuk is en kinderen er iets van kunnen leren.

Kinderen en jongeren gebruiken media vooral om contact met elkaar te hebben. Ze gebruiken media voor het onderhouden van familiebanden en er ontstaan vriendschappen.

Kinderen benutten media om zichzelf te ontwikkelen; ze uiten zich via social media, blogs, vlogs, filmpjes en websites.

Dit stimuleert hun fantasie en spel en helpt ze experimenteren om zelfvertrouwen op te bouwen en een eigen identiteit te vinden.

Veilig – voorkom risico’s

Seksueel getinte foto’s of gewelddadige video’s. Via media krijgen kinderen soms dingen te zien die niet geschikt zijn voor hun leeftijd. Kinderen krijgen ook te maken met cyberpesten of virtuele diefstal.

Wanneer er duidelijke afspraken worden gemaakt, goede begeleiding en eventuele filters kunnen kinderen veilig online zijn.

Vanaf de basisschoolleeftijd gebruiken veel kinderen steeds zelfstandiger de media met leeftijdsgenootjes. Dit vaak voor schoolwerk of spelletjes. Praat regelmatig samen over wat ze online zien of ervaren.

 Samen – begeleid een kind

Door samen gebruik te maken van diverse media, verhoog je de veiligheid en het plezier. Je kan zien wat het kind online doet en hoe hij/zij dit ervaart. Dit levert mooie momenten op om een gesprek te beginnen. Geef zelf het goede voorbeeld en leg uit hoe er met media wordt omgegaan.

Uit verschillende onderzoeken blijft dat veel praten over media aantoonbaar risico verlagend werkt, als het op de juiste manier gebeurt. Experts geven aan dat het belangrijk is dat je open staat voor de beleving van een kind en tegelijktijdig duidelijk bent. Wanneer je gaat onderhandelen, regels oplegt of gaat preken zal dit niet het juiste effect opwekken.

Inhoud – weet welke media geschikt zijn

Het is belangrijk dat kinderen media gebruiken die passen bij hun ontwikkelingsfase en leeftijd. Wanneer kinderen beelden of taalgebruik te horen krijgen waar ze nog te jong voor zijn, kunnen ze bang worden, in de war raken of een verdraaid beeld van de werkelijkheid krijgen. Wanneer media aansluit bij de belevingswereld van een kind, heeft dit een positief effect op de ontwikkeling. Een goede app of online tool kan de fantasie prikkelen, aanzetten tot spel en naspelen of nieuwsgierig maken.

Balans – momenten met en zonder

Ouders en leerkrachten maken zich zorgen over het aantal uren dat een kind media gebruikt Veel kinderen vragen snel om schermpjes als ze zich vervelen en gedragen zich verveeld als ze er niet zijn.

Ook gezondheidsrisico’s van overmatige schermgebruik spelen daarbij een rol.

Kinderen bewegen minder, overgewicht, slaapproblemen en rug en nekklachten omdat kinderen teveel over hun tablet of telefoon gebogen zitten.

Waarom de MediaDiamant?

De MediaDiamant is bedoeld om het gesprek over de verschillende kanten van de media opgang te brengen.

De MediaDiamant is gebaseerd op kennis van experts en wetenschappers. 

(Mediawijsheid.nl)

Tips

Het is vooral belangrijk dat media niet de enige activiteit is die een kind uitvoert. Tekenen, lezen, bouwen, bordspelletjes en lichamelijke activiteiten als klimmen, rennen en fietsen zijn erg belangrijk.

Help een kind hierbij door zelf het goede voorbeeld te geven, afspraken te maken. Maak de momenten waarop de media ‘aan’ of ‘uit’ staat leuk door dingen te bedenken die je met een kind kan doen.

Tips:

• Zorg dat een kind contact heeft met anderen, buiten speelt, sport, slaapt en dingen ontdekt in het ‘echte leven’. Dit is van groot belang voor de ontwikkeling.
• Maak afspraken over wanneer media wel of niet wordt gebruikt.
• Laat een kind voor het slapen geen media meer gebruiken, het blauwe licht verstoord het inslapen.
• Controleer Apps en computerprogramma’s die kinderen gebruiken.
• Laat een kind van regelmatig van houdingen wisselen achter een beeldscherm.

(Mediawijsheid.nl)

Mediawijze leraren

In 2021 wordt Digitale Geletterdheid een verplicht onderdeel van het onderwijscurriculum. Scholen zijn vanaf dat moment verplicht om lessen over mediawijsheid te geven.

Daarom is het van belang dat ook leraren mediawijs en digitaal vaardiger worden.

Hoe weet je of je mediawijs bent?

Het Mediawijsheid Competentiemodel is een goede leidraad voor leerkrachten. Er is ook een uitwerking van het competentiemodel voor leerkracht PO en Pabo-studenten.

Het competentiemodel bestaat uit de volgende hoofdstukken:

• Begrip;
• Gebruik;
• Communicatie;
• Strategie 

Daarin worden 10 competenties beschreven, elk opgedeeld in 5 niveaus. Een leerkracht zou bij alle competenties op niveau 4 moeten zitten.

Stap 1 – bepaal je niveau

Bepaal waar je staat, doe de gratis zelftoets van M@LT. Dit is een goed begin.

Wil je weten waar je staat? De gratis zelftoets van M@LT is een goed begin.

Stap 2 – mediawijzer worden (individueel of als school)

• Collectieve visie en/of strategie bepalen;
• Collectieve training volgen;
• Individuele training volgen;
• Mediacoach op school.

Stap 3 – je lessen verrijken met media

Ga aan de slag met digitaal leermateriaal. Dit zijn de mogelijkheden:

• Ontdekmediais een gratis platform om bestaande lesmethoden, mediatools en werkvormen te vervangen door media-werkvormen. Het doel is om mediawijsheid in je lessen te integreren zonder het lespakket aan te hoeven passen.
• De Reisgids Digitaal Leermateriaalis een praktische wegwijzer met bronnen, werkvormen, tools en rolmodellen voor digitaal leermateriaal in de dagelijkse onderwijspraktijk
• Op nlkunnen kinderen en jongeren zelfstandig aan de slag met sociale media, mediavaardigheden en mediawijsheid
• Voor docenten in het mbo is er nlmet een uitgebreid overzicht van digitale tools, inclusief instructies en lesideeën
• Serious game MediaMasters– Spelenderwijs maken leerlingen kennis met de kansen en de gevaren van media
• Op onze filmpjes-paginastaat materiaal dat kan dienen als discussiestarter of ter ondersteuning van een mediales
• ‘…  in de klas’– Bekende TV-programma’s, zoals Nieuwsuur, Andere Tijden, Metropolis en 3 op reis, zijn bewerkt tot items van 8 minuten, inclusief een lesbrief
• SchoolTV– In de SchoolTV beeldbank staan diverse video’s over mediawijsheid
• Nieuws in de klas– Helpt leraren om nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken
• Digi-doenerszijn gratis (wekelijkse) lessen waarin digitale vaardigheden zijn verwerkt
• Meer over de (on)mogelijkheden van Virtual Reality in in de klas

Stap 4 – zelf lessen mediawijsheid geven

Een uitgebreid overzicht van beschikbaar lesmateriaal staat in het dossier Lesmateriaal op www.mediawijsheid.nl.

Stap 5 – mediawijs (bij)blijven

• Sluit je aan bij MediaPakt; een netwerk van professionals die ervoor zorgen dat mediawijsheid structureel aandacht krijgt binnen het onderwijs.
• Lees de magazines van Cubiss vol met tips voor het po, voen mbo. Er zijn ook speciale edities over maakonderwijs, taal en media, mediaopvoeding en de generatiekloof.
• Lees vakbladen die regelmatig aandacht besteden aan mediawijsheid, zoals Vives, Prima Onderwijsen COS
• Volg het Nederlands netwerk voor mediawijsheid net, bijvoorbeeld via Twitter, Facebookof YouTube of door netwerkpartner te worden en daarmee de missie te ondersteunen

(Mediawijsheid.nl)

Relatie mediawijsheid en passend onderwijs

Kinderen binnen het passend onderwijs zijn ‘anders’ dan kinderen  in het regulier onderwijs. Op het passend onderwijs worden leerlingen uitgedaagd, ze gaan uit van de mogelijkheden en houden rekening met hun beperkingen.

Echter is het onderwerp mediawijsheid op beide onderwijssoorten van groot belang. Het is iets wat bij deze tijd past.

Kinderen op het passend onderwijs hebben door eventuele beperkingen minder inzicht in de gevaren van mediawijsheid. Denk hierbij aan een cognitieve beperking.

Maar dit zegt nog niks, mediawijsheid is een onderwerp dat op beide onderwijssoorten wordt behandeld en aandacht aan moet worden besteed.

Het is een onderwerp dat bij de 21^e eeuw hoort, het heeft effect op de gehele mensheid. Kinderen zijn de toekomst. De media zal zich nog jaren lang uitbreiden. Wanneer kinderen weten hoe ze hier wijs mee om moeten gaan, zullen ze zich redden binnen een digitale geletterde samenleving.

Relatie mediawijsheid en preventief handelen

Wanneer er lessen over mediawijsheid worden gegeven op basisscholen over het gebruik, valkuilen en voordelen van de media handel je preventief. Kinderen zullen zich er bewust van zijn hoe ze met de media moeten omgaan. Ze zullen zich minder snel ‘misdragen’ op het internet.

Kinderen komen allerlei dingen tegen in de media. Mooie en leerzame dingen maar ook verkeerde dingen. Als een kind filmpjes, spelletjes of sites tegenkomt die niet bij de leeftijd passen, kan je dit terug zien in het gedrag. Kinderen gaan de handelingen die ze hebben gezien nadoen of verwerken dit op een manier wat ongewenst gedrag uitlokt.

Kinderen kunnen elkaar ook ‘pijn’ gaan doen via de media.

Om ongewenst gedrag van kinderen te voorkomen is voorlichting van groot belang. Als leerkracht heb je hier een groot aandeel in, maar ook als ouders zijnde.

Maar voorlichting alleen is niet genoeg, er is ook toezicht nodig, praat over ervaringen die kinderen meemaken in de media en verwerk het met elkaar.

Door de media samen te verwerken, er over te praten, regels te hanteren en informatie te geven leren kinderen mediawijs te zijn en voorkomt het ongewenst gedrag.

De praktijk

In het tweede jaar van de PABO hebben we een verslag gemaakt met 4 thema’s. Hier kwam ook het thema mediawijsheid aan bod. Ik heb toen kennisgemaakt met dit thema en heb me erin verdiept.

In groepsverband hebben we een strip gecreëerd waarin mediawijsheid onder kinderen, maar ook ouders wordt aangeboden. De strip diende als een soort ‘eye’ opener.

Ouders moeten zich ervan bewust zijn hoe hun kinderen met de media omgaan.

Deze poster hebben wij als groepje in al onze stage scholen opgehangen.

De reactie van ouders was erg goed. Ouders denken een strip te lezen maar ontdekken de achterliggende boodschap. Doordat de strip aantrekkelijk was voor zowel ouders als kind is de boodschap bij beide binnen gekomen. Ons doel is bereikt en we kregen positieve reacties.